Wýetnam ýekşenbe güni Hytaýyň Hanoýdaky ilçihanasynyň öňünde Pekiniň Günorta Hytaý deňzinde nebit desgasynyň ýerleşdirilmegine garşy birnäçe ýüz demonstrantyň Hytaýa garşy demonstrasiýa geçirmegine rugsat berdi.
Authoritiesurduň awtoritar liderleri hökümete garşy demonstrantlary özüne çekip biler öýdüp, köpçülikleýin ýygnanyşyklara berk gözegçilik edýärler.Bu gezek olar Pekinde öz gahar-gazaplaryny hasaba almaga mümkinçilik döreden köpçüligiň gaharyny getiren ýaly boldular.
Ho Chi Minh şäherinde 1000-den gowrak adamyň gatnaşmagynda Hytaýa garşy beýleki protestler ýurduň beýleki ýerlerinde-de geçirildi.Ilkinji gezek döwlet habar beriş serişdeleri tarapyndan höwes bilen habar berildi.
Hökümet geçmişde Hytaýa garşy protestleri zor bilen dargadyp, liderlerini tussag etdi, olaryň köpüsi has uly syýasy azatlyklar we adam hukuklary ugrunda kampaniýa alyp barýar.
"Hytaýyň hereketleri bizar" -diýip, "Hakyky bol" atly plakatyny çap eden aklawçy Nguyen Suan Hien aýtdy.Imperializm XIX asyr. "
"Biz hytaý halky gaharymyza düşünip biler ýaly geldik" -diýdi.Wýetnam hökümeti 1-nji maýda nebit desgasynyň ýerleşdirilmegine derrew nägilelik bildirdi we desgany goraýan 50-den gowrak hytaý gämisiniň töwereginden geçip bilmedik flotiliýa iberdi.Wýetnam kenarýaka goragçysy Hytaý gämileriniň Wýetnam gämilerine suw toplaryny atyp, atýan wideosyny ýaýratdy.
1974-nji ýylda Hytaýyň ABŞ tarapyndan goldanýan Günorta Wýetnamdan basyp alan jedelli Paracel adalarynda soňky gapma-garşylyk dartgynlylygyň güýçlenmeginden gorky döretdi.Wýetnam adalaryň kontinental tekjesine we 200 deňiz mil aralygyndaky aýratyn ykdysady zona degişlidigini aýdýar.Hytaý bu sebitde we Günorta Hytaý deňziniň köp böleginde özygtyýarlylygy talap edýär - bu Pekini Filippinler we Malaýziýa ýaly beýleki talapçylar bilen gapma-garşylyga getirdi.
Protest ýekşenbe güni, Hytaý gämisiniň Wýetnamyň nebit gözleg gämisine alyp barýan seýsmiki gözleg kabellerini keseninden bäri iň ulusy boldy.Wýetnam protestlere birnäçe hepde rugsat berdi, ýöne hökümete garşy pikirleriň forumyna öwrülensoň, olary dargatdy.
Geçmişde protestleri beýan edýän journalistsurnalistler azar berilýärdi, käte ýenjilýärdi we demonstrantlar awtoulaglara birikdirilýärdi.
Sundayekşenbe güni Hytaýyň missiýasyndan ýoluň aňyrsyndaky seýilgähde başga bir waka boldy, polisiýa awtoulaglarynyň üstündäki gürleýjiler Hytaýyň hereketleriniň ýurduň özygtyýarlylygyny bozýandygy baradaky aýyplamalary ýaýradýardylar, bu wakany ýazga almak üçin döwlet telewideniýesi bardy we erkekler bannerler paýlaýardylar. Biz partiýa, hökümete we halk goşunyna doly ynanýarys "-diýdi.
Käbir demonstrantlaryň döwlet bilen aç-açan baglanyşygy bar bolsa, beýlekileriň köpüsi Hytaýyň hereketlerinden gaharly adaty wýetnamlylardy.Käbir aktiwistler, dissident toparlaryň onlaýn ýazgylaryna görä, döwletiň bu çärä gatnaşmagy ýa-da aç-açan sanksiýalary sebäpli daşlaşmagy saýladylar, beýlekiler görkezdiler.Amerikanyň Birleşen Ştatlary Hytaýyň nebit desgasynyň ýerleşdirilmegini prowokatiw we peýdasyz diýip tankytlady.Sundayekşenbe güni geçiriljek sammitiň öňüsyrasynda şenbe güni Mýanmada ýygnanan 10 agzaly Günorta-Gündogar Aziýa ýurtlarynyň birleşiginiň daşary işler ministrleri alada bildirip, ähli taraplaryň saklanmagyny isledi.
Hytaýyň Daşary işler ministrliginiň metbugat sekretary Hua Çunying bu meseläniň ASEAN-a degişli bolmaly däldigini we Pekiniň “bir ýa-da iki ýurduň Günorta Deňiz meselesini Hytaý bilen ASEAN-yň arasyndaky umumy dostluga we hyzmatdaşlyga zyýan bermek synanyşygyna garşydygyny” aýtdy. döwlet tarapyndan dolandyrylýan Sinhua habar gullugy.
Iş wagty: 25-2022-nji fewral